PIACENZA
Miasto Północnych Włoch. Stolica Provincia di Piacenza w Regione Emilia-Romagna. Usytuowane ekstremalnie w północno-zachodnim kącie regionu, zaraz przy granicy z Lombardią, markowanej tutaj przez Pad, około 60–70 km prosto na południowy wschód od Mediolanu. Geograficznie na Nizinie Padańskiej, u zamykającego Emilię od północy prawego brzegu Padu, pomiędzy ujściem doń od zachodu rzeki Trebbia (120 km) a potokiem Nure od wschodu (75 km). W odległości jakichś 15 km na południe wyrastają Colli Piacentini jako odgałęzienia Apeninów (Appennino Piacentino, Appennino Ligure). Styczna lokalizacja, pomiędzy Lombardią i Emilią ale także i Ligurią, rzec można od zawsze kreśliła obraz Piacenzy jako kluczowego w tych rejonach splotu komunikacyjnego i w konsekwencji tegoż wielkiego punktu wymiany towarowej. Nazwa miasta, w łacińskim pierwowzorze Placentia, być może pochodzi od słowa oznaczającego przyjemność (łac. placēre czyli wł. piacere). Jej wersja francuska to Plaisance (sporadycznie spotykana także w języku angielskim). Mieszkańców Piacenza ma 102 tys. A żyją oni na 118,24 km². Na Piacenzy idąc z północy na południe kończy się Lombardia a start bierze Emilia. Jednak mimo przynależności do Emilii jest Piacenza jeszcze miastem z ducha lombardzkim, wyraźnie lombardzkim, o ile nie na wskroś lombardzkim. Ewidentnie bardziej niż względem swego regionu, od niej wzdłuż Via Emilia równo schodzącego na południo-wschód, ciąży Piacenza ku Grande Milano, do którego obszaru metropolitalnego bywa zresztą niekiedy zaszeregowywana. Jak całe Północna Italia i jak cała Padania stanowi Piacenza rzecz jasna miasto bardzo zamożne. Jest to wszak zamożność w wersji właśnie lombardzkiej, po lombardzku świadoma swej trwałości, stąd tedy dyskretna, stonowana, taktowna. Zarazem zaś Piacenza zdecydowanie różni się od Parmy, odległej o 62 km, już prawdziwie i szczerze emiliańskiej, z którą spajają ją setki lat wspólnych dziejów i która kiedyś, tuż u samego zarania wspólnego państwa, Ducato di Parma e Piacenza, pozbawiła Piacenzę stołeczności.
Dzieje miasta inaugurują w 218 roku przed naszą Zeitrechnung. Jako rzymska kolonia, pierwsza w północnej Italii wespół z fundowaną tego samego roku sąsiednią Cremoną na północo-wschód, powstała Placentia na terenach wonczas zaludnionych przez Celtów, w charakterze forpoczty przeciwko nim, celem umocnienia tam rzymskiego panowania i dalszej konkwisty Galii Przedalpejskiej. Założona u brzegów Padu, przypuszczalnie w miejscu starszej osady celtyckiej, na pograniczu dwóch plemiennych federacji celtyckich, Insubrów i Bojów, kilka lat wcześniej podbitych przez Rzym, została podobnie jak siostrzana Cremona zasiedlona sześcioma tysiącami rzymskich kolonów, a to między innymi także w związku z równoczesnym zagrożeniem ze strony Hannibala (Seconda Guerra Punica 218–202). W dobie Republiki i Imperium rozkwitła Placentia jako ośrodek handlowy z ruchliwym rzecznym portem na Padzie. Obok generowanego przez ten potężny ciek naturalnego korytarza komunikacyjnego spotkały się tutaj dwa przerzynające padańską pianurę główne trakty drogowe antycznej Górnej Italii. Mianowicie Via Aemilia, stąd właśnie wystrzelająca a skonstruowana 189–187 dla połączenia Piacenzy z Rimini nad Adriatykiem; tudzież Via Postumia, położona w 148 roku i z Genui prowadząca przez Piacenzę do także nadadriatyckiej Akwilei. Z racji swego usytuowania miasto często podlegało rozmaitym napadom, grabieżom, zniszczeniom. Zawsze atoli podnosiło się z nich. Nie dziwota więc, że Publiuszowi Korneliuszowi Tacytowi jawiła się Placentia jako colonia potente per forze e per ricchezze, ażeby zdaniem z kolei Strabona być wraz z Cremoną jednym z miast w tej części Italii najsławniejszych. Po upadku cesarstwa zachodniego i po epoce inwazji barbarzyńskich miasto wraz z sąsiednimi terenami wiejskimi zażywało między innymi władzy biskupiej (vescovo-conte). Rozwojowi ówczesnej Piacenzy, dającemu o sobie znać zwłaszcza koło roku tysięcznego, sprzyjały oczywiście wciąż dogodne uwarunkowania komunikacyjne, teraz, w średniowieczu, przybierające również postać transalpejskiego eo ipso transeuropejskiego szlaku pielgrzymkowego Via Francigena (Canterbury–Roma–Brindisi). To rzecz jasna temu zawdzięcza miasto swą silną prezencję na kartach średniowiecznej historii Europy. W 1095 roku była bowiem Piacenza miejscem katolickiego synodu kościelnego (Concilio di Piacenza). Zwołał go w pierwszych dniach marca tego roku papież Urban II na końcu podróży po Italii i Francji dla potwierdzenia swej władzy po walce z cesarstwem o inwestyturę. Autorytet papieża wyrażać się już miał samą liczbą uczestników piacentyńskiego synodu, imprezy mieszanej, eklezjastyczno-laickiej, to jest przez obecność około czterech tysięcy duchownych, w tym dwustu biskupów, oraz gdzieś 30 tysięcy świeckich. Wśród tych ostatnich była Adelajda Kijowska, Sacra Romana Imperatrice 1089–1105, aczkolwiek większość laikatu to pewnie zwykła publika z miasta i okolic. Za sprawą mrowia ludzkiego synodalne obrady prowadzone były pod gołym niebem i poza ówczesnym miastem, co dodatkowo wzmacniało prestiż Kościoła wzrastający od pontyfikatu Grzegorza VII. Najważniejsze na Konsylium było wzajemne zbliżenie Zachodu i Wschodu. Obecni oto w Piacenzy wysłannicy bizantyńskiego kajzera Aleksego I Komnena poinformowali o zagrożeniu swego greckiego cesarstwa przez Turków Seldżuckich, przypomnieli o muzułmańskiej okupacji Jerozolimy i poprosili o pomoc Łaciński Świat. Miejsce tego wydarzenia nosi dziś nazwę Piazza delle Crociate vel Piazzale delle Crociate (w ciągu Via Campagna u zachodniego krańca Centro Storico). Bizantyńskie raporty z Piacenzy zdaje się wywarły na Urbanie wielkie wrażenie. Ojciec Święty polecił je rozpowszechniać w kolejnych miesiącach, głównie we Francji, by niebawem, podczas Concile de Clermont, powoławszy się na Najwyższego (Dio lo vuole, Bóg tego chce) wezwać 27 listopada 1095 roku do chrześcijańskiej wyprawy wojennej dla oswobodzenia Terra Santa (Appel de Clermont). Czyli do Pierwszej Krucjaty (1096–1099). Od 1126 roku stanowiła Piacenza wolną komunę miejską. Jako ważny członek Ligi Lombardzkiej brała udział w wojnie przeciwko Fryderykowi I Barbarossie wraz z kulminacyjną bitwą pod Legnano 1176 (w miejscowej Chiesa di Sant'Antonino firmowano preliminaria Pokoju w Konstancji 1183). Równinne pola na wschód od Piacenza, pod miejscowością Roncaglia, od 1923 roku frakcja Comune di Piacenza, były w Hochmittelalter planem ważnych zabrań politycznych, w tym sejmów HRR, zwoływanych tam między innymi w dobie Fryderyka I Barbarossy, 1154, 1158 i 1159, podczas jego wypraw do Italii (Ronkalische Felder). Tocząc jednocześnie owocne walki przeciwko sąsiednim komunom Cremony, Pawii i Parmy ekspandowała Piacenza swe panowanie na coraz dalsze tereny, przejmując od hrabiów Malaspina i od biskupów Bobbio kontrolę nad wiodącymi doliną rzeki Trebbia (nawiasem mówiąc piękną krajobrazowo) i trawersującymi Apeniny handlowymi marszrutami z liguryjską Genuą, gdzie operowali osiadli już tam pierwsi piacentyńscy bankierzy. Silna aktywność handlowo-kupiecka w parze z zaawansowaną produkcją rolną na przyległych obszarach wiejskich uczyniły w XII–XIII wieku z Piacenzy miasto bardzo bogate, podówczas może nawet jedno z zamożniejszych w tej części Europy. Trafiło to na adekwatne odbicie w inicjatywach budowlanych jako też generalnej rewizji planu urbanistycznego. Zwyczajne w średniowiecznych włoskich komunach miejskich walki wewnętrzne stawiały Piacenzę od drugiej połowy 13. stulecia pod władzą rywalizujących między sobą wpływowych rodów (Pallavicini, Visconti, Scotti). Alberto Scotti, urodzony 1252 w Piacenzy, wybrany 1290 na Signore di Piacenza, niemal permanentnie w zmaganiach z rodem Visconti, objął 1302 kierownictwo zorientowanej przeciwko Niebieskiemu Zaskrońcowi lidze miast północnowłoskich (Piacenza, Cremona, Pavia, Novara, Vercelli, Lodi, Crema plus Monferrato). Krótko 1302–1304 również Signore di Milano, wygnany 1304 z Piacenzy, wrócił 1309 do niej, po to by 1310 znów ją stracić, dalej 1312 odzyskać, zaś 1313 opuścić już definitywnie (uwięziony w Mediolanie, po ucieczce stamtąd 1317 schwytany, zmarł 1318 w Cremie). W 1336 roku miasto ostatecznie przeszło pod panowanie Casato dei Visconti. Dalszą tedy kolejnością politycznie partycypowało w losach ich mediolańskiego dominium, przekształconego 1395 z Signoria di Milano w Ducato di Milano (Ducato Visconteo 1395–1447). Gian Galeazzo Visconti, od 1395 do 1402 roku pierwszy Duca di Milano, czasowo przeniósł do Piacenzy siedzibę ufundowanej w 1361 roku Università di Pavia. W 1447 roku po straszliwym oblężeniu, krom zdobycia i splądrowania miasta zakończonego deportacją tysięcy jego mieszkańców, kontynuowane były w Piacenzy rządy diuków mediolańskich, teraz jednak już tych z rodu Sforza (Primo Ducato Sforzesco 1450–1499). Ekonomicznie miasto wciąż kwitło, głównie dzięki rolnictwu, świetnie rozwiniętemu na okolicznych obszarach wiejskich. Kojarzono je między innymi z wielkimi imprezami targowymi. Słynęło z nich tak, jak np. Cremona ze swych barchanów, a powiedzmy Lukka z jedwabiu. Do Piacenzy, położonej relatywnie blisko Genui, przeniesiono w 1579 roku także targi z Besançon we Franche-Comté. Pod auspicjami morskiej republiki bezansońskie targi odbywały się w Piacenzy przez ponad sto lat. O ówczesnej prosperity miasta mogą świadczyć monety z XVI wieku noszące wygrawerowane motto Placentia floret. Na przestrzeni tego stulecia zrekonstruowano również miejskie mury obronne. W zmiennym toku szesnastowiecznych wojen włoskich (1494–1559) te skrawki ziemi na rubieżach Lombardii i Emilii co chwila przechodziły z rąk do rąk. Jako fragment Ducato di Milano trafiły one pod okupacje francuskie, odzyskane następnie przez Sforzów, zostały 1521 zaanektowane przez Stato Pontificio (Leone X). Państwo Kościelne ostatecznie też rozstrzygnęło kwestię ich przynależności. Oto bowiem niespełna ćwierć wieku później z owych do niedawna mediolańskich domen na południe od Padu wyłoniło się całkiem nowe państwo, uformowane poprzez mariaż Piacenzy i Parmy, wzbogacając sobą i bez tego już barwną na onej niwie mozaikę włoskiej Północy. Jako dziedzicznie lenne księstwo powołał je w 1545 roku papież Paweł III, wcześniej Alessandro Farnese, na Tronie Piotrowym zasiadający 1534–1549, dla swego naturalnego syna Piotra Farnese (Pier Luigi Farnese 1503–1547). Papież prawdopodobnie szykował w ten sposób grunt do przejęcia przez członka swego rodu księstwa mediolańskiego, doszedłszy do przekonania, iż rządy hiszpańskie, zainstalowane tak na północy jak na południu Włoch, zbyt ograniczają swobodę Papiestwa i że Mediolan, z racji położenia geograficznego ważny także dla szybkiej komunikacji między teraz już habsburskimi posiadłościami śródziemnomorskimi i środkowoeuropejskim, dobrze byłoby spod nich wydobyć. Nb. w ramach swej polityki wielkiego nepotyzmu, przejawiającej się mimo sprzeciwów Kurii Rzymskiej między innymi właśnie w wykrajaniu z Państwa Kościelnego ziem dla swej rodziny, stworzył Paweł III w 1537 roku Ducato di Castro, rozpostarte w środkowych Włoszech od Mar Tirreno po Lago di Bolsena. Pier Luigi Farnese, od 1537 także pierwszy Duca di Castro, objąwszy swe nowe dominium 23 września 1545 roku, nie okazując wdzięczności ojcu-papieżowi a powstanie księstwa uważając za swą własną zasługę, podjął próbę zmiany jego podległości wasalnej z papieskiej na cesarską (bez atoli zainteresowania inwestyturą ze strony Karola V Habsburga). Jednocześnie mocne rządy Piotra w tym ucisk fiskalny przysporzyły mu wnet rozlicznych wrogów, między innymi pośród części piacentyńskiej arystokracji, wspieranej przez rzeczonego cesarza i w tej samej osobie (como Carlos I de España) króla Hiszpanii, dążącego do całkowitej restytucji na tych terenach władzy Mediolanu, od 1535 roku kontrolowanego przez Hiszpanię. Zawiązany w tym celu antyksiążęcy spisek, znany jako la congiura di Piacenza, na czele którego stanął gubernator Mediolanu, Ferrante Gonzaga, szpiegujący świeżo upieczonego księcia i ślący nań odnośne meldunki do Madrytu, doprowadził do zamordowania Piotra w Piacenzy, wtedy stolicy księstwa, dnia 10 września 1547 roku. Piacenza, zajęta przez wojska imperatora, ponownie weszła (de facto) w skład Ducato di Milano. W Parmie natomiast władzę przejął syn zabitego Ottavio Farnese (Duca di Parma e Piacenza 1547–1586). Tym samym to Parma została stolicą nowego księstwa. Adekwatnej zmianie uległa też kolejność miast w jego dwuczłonowej nazwie Ducato di Parma e Piacenza (Ducatus Parmae et Placentiae). Ostateczne ustalenia zapadły dekadę później w ramach firmowanej w kwietniu 1559 roku Pace di Cateau-Cambrésis. Ten finalizujący Grandi Guerre d'Italia traktat pokojowy, kładąc tamę paneuropejskiemu konfliktowi pomiędzy Francją a hiszpańsko-cesarskimi Habsburgami o dominację na kontynencie, z czego zwycięsko wychodzili ci ostatni, utwierdził we Włoszech supremację Hiszpanii. Rządzący zaś w Parmie Ottavio Farnese odzyskał vel de novo otrzymał Piacenzę. W pełni zatem zrekonstruowano Doppelherzogtum Parma-Piacenza (w dependencji względem Sacro Romano Impero). Definitywnie też już asygnowano je dynastii Farnese. Zaś ów pochodzący od papieża książęcy ród na trwałe zadomowił się w gronie władców włoskich. W jego dyspozycji dualne księstwo stało z krótkimi przerwami do 1731 roku (przeto, biorąc nieco szerszą perspektywę czasową, po dobę wielkich europejskich wojen sukcesyjnych, hiszpańskiej, polskiej, austriackiej). Łącznie okres ducato farnesiano obejmuje rządy ośmiu władców. Ponieważ przedostatni z nich, Francesco Farnese, urodzony 1678 w Parmie, rządzący od 1694, a zmarły 1727 w Piacenzy, nie miał spadkobierców, stati parmensi przeszły w gestię jego brata, 48-letniego Antoniego (Antonio Farnese 1679–1731). Najmłodszy w rodzie, zasadniczo tedy bez szans na sukcesję, żył w stanie bezżennym i oddawał się hulankom (dla przykładu w chwili śmierci brata bawił na karnawale w Reggio). Sekundogenitura zrodziła więc pilną potrzebę znalezienia mu małżonki. Została nią reprezentantka sąsiedniej dynastii modeńskiej kuzynka Enrichetta d'Este (1702–1777). Zaślubiny odbyły się 5 lutego 1728 (zatem rok po śmierci brata). Mimo to dobijający pięćdziesiątki książę nie miał potomka. Nagle zasię, po trzech dniach ostrych dolegliwości, zmarł 20 stycznia 1731 roku. Swym testamentem, sporządzonym na łożu śmierci dzień przed nią, uczynił sukcesorem dziecko mające się dopiero narodzić, określając zarazem skład rady regencyjnej (sama ciąża wdowy była jak się potem okazało pozorowana). Jednakże w myśl wcześniejszych uzgodnień, tj. traktatu londyńskiego z 1718 roku, władzę w księstwie w przypadku wygaśnięcia męskiej linii Farnese mieli przejąć hiszpańscy Burbonowie, a to w osobie infanta Hiszpanii, najstarszego syna Filipa V Burbona, pierwszego króla Szpanii z Casa de Borbón, oraz jego od 1714 roku drugiej żony Elżbiety Farnese (Elisabetta Farnese vel Isabel Farnesio), przyrodniej bratanicy Antoniego, czyli w osobie Karola Sebastiana Burbona, urodzonego w Madrycie w 1716 roku. Ambitna i wpływowa Elżbieta, Regina consorte di Spagna, pragnęła zabezpieczenia dla swych synów, odsuniętych od sukcesji hiszpańskiej na rzecz potomstwa z pierwszej żony Filipa, którą była Maria Luisa di Savoia 1688–1714, następstwa tronu przynajmniej we Włoszech. Nb. żyjąca do 1766 roku i zmarła w podmadryckim Aranjuez była Elżbieta ostatnim reprezentantem dynastii Farnese (Ultima dei Farnese). Mimo zagrożenia ze strony Habsburgów, od 1714 roku będących w posiadaniu Ducato di Milano, nowy diuk, Don Carlo di Borbone, objął rządy nad Parmą i Piacenzą, jako Carlo I (regencję w imieniu małoletniego sprawowała jego babka, nonna materna, Dorotea Sofia di Neuburg). Było to panowanie krótkie (1731–1735). Skutkiem bowiem wojny o sukcesję polską książę Karol I Burbon scedował Parmę-Piacenzę na rzecz cesarza Karola VI Habsburga, w zamian za królestwa południowych Włoch, sobie zapewniając tam panowanie jako Re di Napoli 1734–1759 i Re di Sicilia 1735–1759, zaś Południu trwające już do Zjednoczenia rządy Burbonów (Borbone di Napoli, Borbone delle Due Sicilie). Habsburgowie, w dyspozycję których księstwo trafiło po raz pierwszy, de facto podporządkowali je Mediolanowi (Lombardia Austriaca). Po śmierci Carlo VI d'Asburgo w 1740 roku, jak wiadomo ostatniego Habsburga w rzędzie męskim, władzę nad księstwem sprawowała jego córka Maria Teresa, jako duchessa regnante kierując nim do końca Österreichischer Erbfolgekrieg (1740–1748). Zamykający tę wojnę Trattato di Aquisgrana 1748 odebrał Habsburgom a ponownie powierzył ducati di Parma e Piacenza, plus połączone z nimi terytorium b. Ducato di Guastalla, dynastii Burbonów, to zaś w osobie Filippo di Borbone (1720–1765). Trzeci ów syn Filipa V Burbona i Elżbiety Farnese, młodszy tedy brat Karola Sebastiana, nb. od 1759 już do swej śmierci w 1788 roku króla Hiszpanii jako Carlos III de España, licząc więc z powyższym drugi burboński diuk Parmy-Piacenzy, jako Filippo I di Parma noszący pełny tytuł Duca di Parma, Piacenza e Guastalla, jest eo ipso protoplastą jej bocznej gałęzi parmeńskiej (Borbone di Parma, Borbone-Parma). Po Filipie I księstwo przeszło 1765 na jego syna Ferdynanda (1751–1802). Obejmując je w wieku lat czternastu panował on już przez resztę stulecia i podobnie jak władca sąsiedniej Modeny nasłuchiwał przede wszystkim politycznych dyrektyw z Wiednia. Te dwa większe księstwa padańskie, Parma-Piacenza i Modena-Reggio, były zresztą wzajemnie porównywalne również na innych płaszczyznach. Leżąc w Emilii na południe od Padu stanowiły zasadniczo organizmy buforowe rozdzielające Piemont, Lombardię i Toskanię. Rządy Ferdynanda przetrwały do pierwszych lat okresu napoleońskiego.
Sytuacja Ducato po rewolucyjnej inwazji francuskiej 1796 roku była złożona. Ferdynand zdołał bowiem zachować swój książęcy tron, oczywiście pod nadzorem francuskim, aż po 1801 rok, kiedy zmuszony został do scedowania państwa na rzecz Francji (Trattato di Aranjuez 21 III 1801). W zamian zaoferowano mu wasalne napoleońskie Regno di Etruria (powołane za Granducato di Toscana). Tytuł Re d'Etruria, godność w swym odczuciu wątpliwą, przekazał Ferdynand synowi Ludwikowi, mniej tutaj zdawać się może mającemu obiekcji, sam zaś nie opuścił swego księstwa. Pozostał w nim do 1802 roku, kiedy zmarł 9 października, przypuszczalnie otruty przez Francuzów (niestrawną wieprzowiną). Umierając wyznaczył jednak konsylium regencyjne, na czele z żoną Marią Amalią Habsburg, córką Marii Teresy, wyraźnie tym samym sprzeciwiając się wymuszonym nań ustaleniom z marca poprzedniego roku. Sam Napoleon, licząc na wprzęgnięcie Burbonów w swój wojenny rydwan, nie był zdecydowany co do przyszłości księstwa. Stąd też prawna aneksja Parmy-Piacenzy nastąpiła dopiero po wybuchu konfliktu z burbońską Hiszpanią. Inkorporowane 1808 bezpośrednio do Primo Impero Francese funkcjonowały te dwa obszary w granicach państwa francuskiego jako Dipartimento del Taro. Guastalla zaś została włączona do Republiki Cisalpińskiej, potem na krótko odzyskała rangę suwerennego księstwa, zaś niebawem weszła w skład napoleońskiego Regno Italico. Napoleon ustanowił ponadto dwa książęce tytuły honorowe, które otrzymali jego zaufani, Jean-Jacques-Régis de Cambacérès (Duc de Parme) i Charles-François Lebrun (Duc de Plaisance). Dnia 13 lutego 1814 roku Parmę zajął Laval Nugent von Westmeath, generał austriacki proweniencji irlandzkiej, wypędzając Francuzów, którzy, po efemerycznej rekonkwiście miasta 2–9 marca, finalnie już oswobodzili od siebie oba ex ducati borbonici. Traité de Fontainebleau z kwietnia 1814 roku odrestaurował Ducato di Parma, Piacenza e Guastalla pod protekcją Austrii, przekazując je po abdykacji Napoleona jego żonie Marii Ludwice Austriaczce (Maria Luisa d'Asburgo-Lorena 1791–1847). Czyli córce Franciszka Habsburga (ostatniego Świętego Cesarza Rzymskiego a pierwszego cesarza Austrii). W dalszej zaś kolejności miało ono przypaść jej synowi, zrodzonemu 1811 ze związku z Napoleonem, zwanemu Orlątkiem i noszącemu tytuł Re di Roma (Napoleon II Bonaparte). Czytamy: I Ducati di Parma, Piacenza e Guastalla apparterranno in tutta proprietà e sovranità a sua Maestà l'Imperatrice Marie-Louise (Maria Luigia). Questi andranno a suo figlio alla sua discendenza in linea diretta. Il principe, suo figlio, prenderà a partire da questo momento il titolo di Principe di Parma, Piacenza e Guastalla (Art.5 del Trattato di Fontainebleau dell'11 aprile 1814). Regulacje z Fontainebleau zmodyfikowano jednak w Wiedniu. Napoleońskiego potomka wykluczono z sukcesji, w zamian zaś ustalono, iż po śmierci Marii Ludwiki księstwo wróci pod panowanie parmeńskich Burbonów. Dla chwilowej zaś kompensacji Parmy-Piacenzy dano im Ducato di Lucca, specjalnie w tym celu powołane przez Kongres w miejscu dwóch wcześniejszych państw lukkańskich (Repubblica di Lucca 1162–1805 i Principato di Lucca e Piombino 1805–1815). Austriacka regentka prowadziła rządy dalekie od pokongresowej reakcji. Utrzymała sporą dawkę rozwiązań napoleońskich. Także liberalnej opozycji nie zwalczano tutaj zbyt surowo, a policja nie tępiła każdej swobodniejszej myśli. Odróżniało to Parmę-Piacenzę od Modeny-Reggio a zbliżało do Toskanii. Przez swój lud Maria Ludwika była bardzo lubiana (la duchessa più amata). Jej sui generis legenda przetrwała w Parmie do dziś. Na jej grobie w wiedeńskiej Cripta dei Cappuccini zawsze składane są przez odwiedzających stolicę Austrii parmeńczyków kwiaty fioletu jako jeden z symboli miasta. Maria Luigia di Parma zmarła 17 grudnia 1847 roku. Ducato objął Carlo Ludovico di Borbone-Parma jako Carlo II di Parma (Re d'Etruria 1803–1807, Duca di Lucca 1824–1847). Zmianie uległ wtedy zestaw terytorialny księstwa. Oto bowiem jeszcze w 1844 roku trzy środkowowłoskie państwa, a to Granducato di Toscana, Ducato di Modena e Reggio oraz Ducato di Parma e Piacenza, zawarły bilateralne porozumienie, Trattato di Firenze, dotyczące wypełnienia oraz aktualizacji wcześniejszych w tym zakresie postanowień Kongresu Wiedeńskiego. Chodziło tu między innymi o wyprostowanie pokrętnego na tych obszarach przebiegu linii granicznych włącznie z likwidacją różnych enklaw terytorialnych. Poza więc włączeniem Ducato di Lucca do Granducato di Toscana jedna z ważniejszych traktatowych klauzul to dokonanie przez Ducato di Parma, Piacenza e Guastalla cesji territorio guastallese, dotąd będącego jego eksklawą, plus dwóch innych ziem, na korzyść Ducato di Modena e Reggio. Parma-Piacenza natomiast zaanektowała między innymi toskańską enklawę Pontremoli. Tym samym z tytułu księstwa ubyła Guastalla i poczęło ono być odtąd określane mianem Ducato di Parma, Piacenza e Stati Annessi. Co książęcy poddani, niezadowoleni z wymiany żyznych ziem Guastalli na górzyste tereny Pontremoli, sparafrazowali na Ducato di Parma, Piacenza e Sassi Annessi. Czyli na zaanektowane kamienie (Karol Ludwik dodatkowo otrzymał jednak solidną gratyfikację finansową mającą też na celu podreperowanie jego stale nadwyrężanego budżetu). Panowanie Karola II jako księcia Parmy-Piacenzy było bardzo krótkie. Jeden z jego pierwszych aktów politycznych to sygnowanie konwencji militarnej z Austrią, umożliwiającej wojskom cesarskim interwencję w Parmie-Piacenzy dla obrony książęcego tronu przed spodziewaną liberalną rewoltą. Obawy te okazały się nad wyraz słuszne. Objąwszy Ducato w grudniu 1847 roku, do samej zaś Parmy przybywszy w ostatnim dniu tegoż roku, musiał Karol bowiem już parę miesięcy później, podobnie jak inni władcy włoscy, zmierzyć się z wypadkami Włoskiej Wiosny (Moti del 1848). Podczas nich dwa razy opuszczał swe dominium, najpierw w kwietniu 1848 roku, a potem, wróciwszy w sierpniu 1848, ponownie wiosną 1849 roku, kiedy zrzekł się tronu na rzecz swego syna Ferdynanda Karola (Carlo III di Parma). Po abdykacji, przyjąwszy tytuł Barone di Villafranca, żył jako tzw. człowiek prywatny, un uomo privato, oddając się swym hobbies i dzieląc czas pomiędzy pobyty w Paryżu i Nicei oraz na Schloss Weistropp w Saksonii (zmarł 1883 w Nicei). Karol III Parmeński, w sierpniu 1849 roku wróciwszy z Londynu pod ochroną trup rakuskich, ustanowił reżim tak reakcyjny i tak samowolny, pełen surowych represji i brutalnego absolutyzmu, iż szybko znienawidzony padł ofiarą zasztyletowania dokonanego w Parmie auf offener Straße wieczorem 26 marca 1854 (nazajutrz zmarł). W imieniu sukcesora, syna Roberta, urodzonego w 1848 roku sześciolatka, regencję sprawowała matka Ludwika Maria (Luisa Maria Teresa di Borbone-Francia). Podczas przełomowych wydarzeń 1859 roku, czyli wojny sardyńskiej inaczej drugiej włoskiej wojny o niepodległość oraz towarzyszącym jej od maja 1859 ludowych rozruchów za unifikacją z regno sabaudo, la duchessa reggente uciekła wraz ze swymi dziećmi przed wojskami piemonckimi (9 VI 1859). Dnia 15 września 1859 roku dynastię Borbone-Parma zdetronizowano. Zaś 30 listopada Parmę-Piacenzę wraz z Modeną-Reggio i Legacją Romaniolską jako Regie Province dell'Emilia postawiono pod zarządem Governo Reale dell'Emilia w składzie Zjednoczonych Prowincji Środkowych Włoch (Province Unite del Centro Italia). Parę miesięcy później, 11–12 marca 1860, urządzono formalny plebiscyt za połączeniem tych ziem z Regno di Sardegna (Volete l'unione alla monarchia costituzionale di Re Vittorio Emanuele II?). Po czym terytoria byłego księstwa uległy wchłonięciu przez jednoczące Włochy piemoncko-sardyńskie Królestwo (od 17 III 1861 Regno d'Italia). Uznano też, że la città di Piacenza, która jako pierwsza w Italii opowiedziała się podczas Wiosny Ludów za unifikacją ze stato sabaudo, zasługuje na zaszczytny tytuł Primogenita del Regno d'Italia. BTW. Wotantom dano wtedy wybór włączenia Piacenzy do kilku sąsiednich państw (Aggregazione al Piemonte 98,84%; Aggregazione allo Stato Pontificio 0,94%; Aggregazione al Regno Lombardo Veneto 0,17%; Aggregazione a Parma 0,03%; Aggregazione alla Toscana 0,03%). Książęca rodzina udała się wpierw do Szwajcarii a potem do Austrii. Luisa Maria zmarła w 1864 roku w austriackiej jeszcze wtedy Wenecji. Herzog Robert zaś był zdaje się naturą spolegliwą i chyba bez szczególnych ambicji politycznych. Przypuszczalnie pogodzony ze stratą księstwa miał kiedyś rzec "Wir sind französische Fürsten, die in Italien regiert haben". Dalsze życie wiódł zresztą wygodne. Prywatnym pociągiem skompletowanym z ponad tuzina wagonów przemieszczał się ze swymi najbliższymi pomiędzy jedną a drugą rodzinną rezydencją od Schwarzau am Steinfeld pod Wiener Neustadt przez Villa Pianore u podnóża Alp Apuańskich po przepyszny Château de Chambord w Dolinie Loary. Zmarł w Viareggio na toskańskiej Riviera della Versilia w 1907 roku. Jego potomkowie do dziś noszą tytuł Duca di Parma e Piacenza.
Jarosław Swajdo
Leggi anche su krajoznawcy.info.pl