KABYLIA
Region historyczno-kulturowy w północno-wschodniej Algierii na wschód od jej stolicy Algieru. Trudny do jednoznacznej delimitacji rozciąga się stosunkowo wąskim pasem wzdłuż wybrzeża śródziemnomorskiego jako też obejmuje wyrastające od południa górskie partie Atlasu Tellskiego. Zasadniczo skomponowany z dwóch części. Są nimi Wielka Kabylia (Grande Kabylie) leżąca bliżej Algieru i od południa wsparta o górski łańcuch Djurdjura oraz Mała Kabylia (Petite Kabylie) na wschód od niej w górskich rejonach Babors na północo-zachód od Konstantyny. Obie krainy separowane są doliną rzeki Soummam. Większe miejscowości uznawane za miejskie centra Kabylii to idąc z zachodu na wschód Lakhdaria, Sour El Ghozlane, Bouira, Tizi Ouzou, Béjaïa (ew. też Sétif). Główną przesłankę do wyodrębniania tych obszarów stanowią żyjący na nich tytularni Kabylowie. Jest to jeden z ludów berberyjskich, postrzeganych za rdzennych od tysięcy lat mieszkańców północnej Afryki (plus minus od Mauretanii nad Atlantykiem do oazy Siwa w zachodnim Egipcie tudzież od Morza Śródziemnego po rzekę Niger w Afryce Zachodniej). Przed inwazją Arabów w VII wieku większość Berberii była chrześcijańska. Inni obok Kabylów dziś Berberowie to np. Rifenowie w Maroku i Tuaregowie na Saharze (Algieria, Libia, Niger, Mali, Burkina Faso). Będąc pochodzenia chamito-semickiego generują Berberowie na ogół odrębny typ somatyczny w ramach rasy białej, od Arabów zaś różniąc się nierzadko spotykanymi niebieskimi oczami i jasnymi włosami (czasami za to rażąco przypominając nawet ludowe modele gdzieś powiedzmy na wsiach w północnych Niemczech, we Fryzji czy Meklemburgii, albo na Lüneburger Heide). Mówią własnym językiem z własnej rodziny berberyjskiej. Część także dziś wyznaje chrześcijaństwo. Liczebność Kabylów szacowana jest na jakieś 5–6 mln, z tego w samej Kabylii ok. 3 mln, w dalszych punktach Algierii 2 mln, gł. w Algierze, zaś 1 mln we Francji (nadto w pozostałych krajach globalnej Frankofonii oraz w różnych innych miejscach świata). Wraz z uzyskaniem przez Algierię niepodległości, do czego i Kabylowie walnie się przyczynili, tudzież przyjęciem przez algierskie władze, kierowane przez lewicowo-nacjonalistyczny Front Wyzwolenia Narodowego, koncepcji państwa jednolitego kulturowo, tzn. arabskiego i muzułmańskiego, poddani zostali Kabylowie rozmaitym formom arabizacji. Doprowadziło to do masowych i wielopłaszczyznowych protestów społecznych w marcu-kwietniu 1980 roku w Kabylii oraz Algierze znanych jako Berberyjska Wiosna (Printemps Berbère). Domagano się wtedy między innymi uznania języka i tożsamości berberyjskiej. Było to zarazem pierwsze w Algierii uaktywnienie się opozycji politycznej po 1962 roku. Wielka fala krwawo stłumionych przez algierskie władze gwałtownych demonstracji i zamieszek przetoczyła się przez Kabylię także wiosną 2001 roku (Printemps Noir). Po tych wydarzeniach język kabylski (tamazight) 2002 uznano za język narodowy a 2016 za obok arabskiego język oficjalny Algierii. Kabylowie nie ustają w walce o pełnię swych praw narodowych (Mouvement pour l'Autonomie de la Kabylie).
Jarosław Swajdo
krajoznawcy.info.pl